دستور‌العمل‌‌های جهانی برای ایجاد، توسعه و مدیریت اقامتگاه‌های بومی (بوم‌گردی)

آنا ال. باییز, پائول اولوگلین, هیتش مِهتا

تقی اکبرپور

1398

اول

384

وزیری

شومیز

در کشور ما چند هزار اقامتگاه بوم­‌گردی وجود دارند که سالانه خیل عظیمی از مسافران و میهمان را به خود جذب می‌­کنند. این اقامت­گاه‌­ها مظهر فرهنگ محلی و بازتاب محیط طبیعی هستند که در آن قرار گرفته‌­اند. آنها به حفظ و ارتقای میراث فرهنگی و طبیعی شامل ادبیات، صنایع دستی، اشکال پوشش، معماری، انواع هنرهای محلی و بومی، غذاها و نوشیدنی‌های محلی، سبک‌ها، روش‌ها و الگوهای کشاورزی، دامداری، تولید، روش‌ها و رویکردهای رفتاری و… کمک می‌کنند.

حال با در نظر گرفتن نقش و جایگاه مهم و اثرگذار اقامت‌گاه‌های بوم‌گردی و نیز تأثیرات بی‌بدیل آنها بر ارتقای سرمایۀ اجتماعی محلی و نیز ایجاد رفاه اقتصادی و اجتماعی و به‌دنبال آن نجات جوامع محلی از غالب آسیب‌هایی که اکنون با آنها روبه‌رو هستند، می‌خواهیم به‌گونه‌ای متفاوت‌تر یا بهتر است بگوییم ویژه‌تر، به بررسی سرمایه‌گذاری بر روی ایجاد این اقامت‌گاه‌ها، و نیز توسعه‌ و استاندارد‌سازیشان بپردازیم.

اگر بخواهیم اقامتگاه‌های بوم­گردی به‌نحو مناسبی پاسخگوی نیازهای بازارهای گردشگری کنونی و آتی و همزمان نیازهای اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جوامع محلی و مناطق طبیعی به‌صورت پایدار باشند، لازم است که برمبنای چارچوب مشخص و درستی عمل کنند تا بتوانند ضمن تضمین بقای خود، بهترین بهره‌وری و اثرات را برای ذینفعان چنین توسعه‌ای ایجاد کنند، و اینها تماماً مباحثی هستند که این کتاب به آنها به‌‌صورت علمی و دقیق پرداخته است.

این کتاب همچنین نشان می‌دهد که وجود دانش و شاخص‌­های کافی و مناسب برای توسعه، راه‌اندازی و مدیریت این نوع اقامتگاه‌ها و نیز انطباق آنها با سبک زندگی کنونی و پیشرفت‌های تکنولوژیکی، علاوه‌بر حفظ هویت و عقبۀ فرهنگی، تاریخی و اجتماعی‌مان، ظرفیت‌های مختلفی را نیز برای نسل ما و نسل‌های آینده ایجاد می­‌کند.

این کتاب و ضوابط کاربردی آن را جامعۀ بین‌المللی بوم‌گردی (TIES) و نمایندگان آنها از 35 منطقه از جهان در پنج قاره تدوین و درنهایت، آقای مِهتا و همکارانش به کتاب تبدیل کرده‌­اند. درنتیجه، مرجعی جهانی و قابل‌استناد برای فعالان این حوزه است.

کتاب دستور‌العمل‌‌های جهانی برای ایجاد، توسعه و مدیریت اقامتگاه‌های بومی (بوم‌گردی) راهنمایی است برای مجریان و سرمایه‌گذاران و مدیران اقامتگاه‌های بومی کشورمان، که غالباً دارای دانش و شاخص کافی و مناسب برای توسعه، راه‌اندازی و مدیریت این نوع اقامتگاه‌ها نیستند و خود خواستار کسب دانش عملی در این خصوص بوده‌اند.

این کتاب همچنین معیاری است برای تشخیص درست از نادرست برای متولیان دولتی و عمومی و نهادهای مردم‌نهاد و نهادهای نظارتی همچون دهیاری‌ها، شوراهای روستایی و محلی، بخشداری‌ها، فرمانداری‌ها و دست‌اندرکاران توسعۀ محلی و روستایی درخصوص ایجاد و توسعۀ اقامت‌گاه‌های بوم‌گردی، تا بتوانند برمبنای استاندارد‌های تدوین‌‌شده اقدام کنند.

شایان ذکر است که ضوابط و دستورالعمل‌های ارائه‌شده در این کتاب با‌توجه‌به دیدگاه‌های مختلف علمی استخراج شده و چارچوبی است برای حفاظت و احیا و توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از طریق اقامتگاه‌های بومی. این ضوابط و دستورالعمل‌ها بیشتر از اینکه برمبنای ایدئولوژی یا ذهنیت محلی خاصی باشند، برمبنای شاخص‌هایی استاندارد و عمومی‌اند، که خود راهنمای عملی هستند برای هرگونه برنامه و اقدامی درخصوص ایجاد و توسعۀ اقامتگاه‌های بومی.

هیتش مِهتا، معمار منظر، برنامه‌ریز محیط زیست و معمار است و در E D S A، یکی از شرکت‌های پیشرو در برنامه‌ریزی اکوتوریسم و ​​معماری منظر در جهان، واقع در فلوریدا کار می‌کند. مهتا یکی از چهره‌های برجسته در حوزۀ برنامه‌ریزی و طراحی اقامتگاه‌های بوم‌گردی است، و مقالات متعددی در این زمینه نوشته است و به‌طور منظم در کنفرانس‌هایی در این خصوص در سراسر جهان سخنرانی می‌کند. او همچنین در تسهیل کارگاه‌های طراحی محیطی مشارکتی تخصص دارد. هیتش یکی از اعضای مؤسس انجمن اکوتوریسم کنیا (ESOK) و عضو هیئت‌مدیرۀ انجمن بین‌المللی اکوتوریسم (TIES) و هیئت‌های مشاورۀ انجمن محیط‌زیست برزیل (BIOSFERA) است.

آنا ال. باییز، رئیس (T& CC) Turismo & Conservation Consultorcs S.A است. شرکتی که به توسعۀ منابع طبیعی و فرهنگی در جوامع مرتبط می­پردازد. این شرکت دارای تجربۀ عملی کافی درزمینۀ برنامه‌ریزی و اجرای محصولات گردشگری، توسعۀ برنامه‌های زیست‌محیطی، بازاریابی و روابط عمومی و همچنین طراحی و اجرای برنامه‌های تفسیری و آموزشی در اکثر کشورهای آمریکای لاتین و سایر نقاط جهان است. آنا به‌عنوان یک رهبر حرفه‌ای در صنعت اکوتوریسم شناخته شده است و تجربۀ بسیاری به‌عنوان مشاور، سخنران و استاد در چندین کشور، ازجمله برزیل، اکوادور، کنیا، اندونزی و اسپانیا دارد. او مقالات مختلفی درمورد گردشگری، حفاظت و توسعۀ پایدار منتشر کرده است که در مجلات و کتاب های تخصصی این حوزه یافت می‌شود. «دستورالعمل‌هایی برای بهترین عملکرد اکوتوریسم در مناطق حفاظت‌شده» یکی از شناخته‌شده‌ترین نوشته‌‎های اوست.

پائول اولوگلین، از سال 1993 به‌عنوان مشاور مدیریت زیست‌محیطی در صنایع ساخت‌وساز و گردشگری در سه قاره فعالیت داشته است. پائول استرالیایی که اکنون در بریتانیا مستقر است، در بسیاری از پروژه‌های اکوتوریسم در اروپا، از ارزیابی اثرات زیست‌محیطی گرفته تا برنامه‌ریزی و طراحی و مدیریت ساخت‌وساز و بازاریابی، کار کرده است. او همچنان به نوشتن، ویرایش و حل مشکلات برنامه‌ریزی و توسعۀ زیست‌محیطی برای شرکت‌های خصوصی، ارگان‌های دولتی و سازمان‌های غیردولتی با تمرکز بر مدیریت آب، انرژی و پسماند در اقتصادهای نوظهور مشغول است.

فصل ۱: انتخاب سایت، برنامه‌ریزی، طراحی

فصل ۲: اثرات بیوفیزیکی

فصل ۳: طراحی معمارانه

فصل ۴: اثرات اقتصادی– اجتماعی و فرهنگی

فصل ۵: بررسی‌های حقوقی و مالی

فصل ۶: عملکرد و مدیریت

فصل ۷: بازاریابی و ترویج

فصل ۸: آموزش، تعلیم و تفسیر

فصل ۹: نظارت و ارزیابی